Bij zonsondergang kun je er reeën spotten en je ziet er allerlei vogels. Kruiden en planten groeien er in overvloed. Sinds het voormalige baggerdepot in Dorkwerd is omgevormd tot een zonthermiepark, heeft allerlei flora en fauna het terrein ontdekt. Maar over die toename in biodiversiteit later meer.
Het grootste zonthermiepark van Nederland werd eind vorig jaar opgeleverd, iets ten noorden van de stad Groningen. Gebiedsontwikkelaar K3, leverancier TVP Solar en Novar, ontwikkelaar van groene energiesystemen, bouwden hier een park met 24.000 zonnecollectoren die samen 37 megawatt aan duurzame warmte kunnen leveren. Genoeg om 2600 huishoudens te voorzien van verwarming en warm water. Ook financier Triodos Bank was vanaf het begin nauw betrokken bij de realisatie van het park.
“We hebben de afgelopen jaren allemaal flink ingezet op duurzame energie, zoals zonne- en windenergie. Maar daarnaast hebben we nog een behoorlijke uitdaging, namelijk om Nederlandse woningen aardgasvrij te maken”, zegt Harold Hofenk, relatiemanager Energie & Klimaat bij Triodos Bank. “Dit is een van de innovatieve projecten waarmee we stappen zetten om dat voor elkaar te krijgen.”
Zo werkt zonthermie
Voor het opwekken van de warmte worden, net als bij het opwekken van elektriciteit, speciale panelen gebruikt. In die panelen zitten buisjes, waar water doorheen loopt. Het water loopt van paneel naar paneel en warmt door de zon steeds verder op. Via een speciale wisselaar wordt het opgewarmde water overgezet naar het warmtenet. Het warmtenet bevat een buffervat, waarin overdag opgewerkte warmte op temperatuur blijft, om ’s avonds te gebruiken. Ook is er een buffer die in de zomer opgewekte warmte opslaat en beschikbaar maakt in de winter – als er minder zonuren zijn.“Het is een heel mooi systeem”, zegt Jelmer Pijlman, directeur van Novar. “We maken gebruik van innovatieve vacuüm panelen. Door dat vacuüm, komt het water zo min mogelijk in aanraking met de buitenlucht en gaat er weinig warmte verloren.” De techniek voor zonthermie werd al eerder toegepast in Denemarken. Pijlman: “Ook zijn er op veel kleinere schaal een aantal projecten in Nederland. Dit is het eerste grote park van ons land en het op twee na grootste ter wereld."
Warm wonen met het warmtenet
Een warmtenet is een netwerk van leidingen onder de grond waar heet water doorheen stroomt. Het water komt van een centrale warmtebron, zoals restwarmte van een fabriek, aardwarmte of – zoals in Dorkwerd – zonnewarmte. Het warme water wordt via geïsoleerde leidingen naar huizen vervoerd. In elk huis zit een warmtewisselaar, die warmte uit het water haalt om het huis mee te verwarmen en om warm tapwater te maken. Het afgekoelde water stroomt weer terug naar de bron om opnieuw opgewarmd te worden.
Doordat de warmte duurzaam wordt opgewekt, zorgt dit voor veel minder CO2-uitstoot dan traditioneel verwarmen. Het is daarmee een mooi alternatief voor het gebruik van aardgas. Warmtenetten zijn een betrouwbare warmtevoorziening. Nederland telt ongeveer 500 warmtenetten. Opgeteld zijn zo’n 515.000 huishoudens op een warmtenet aangesloten. Een collectief warmtenet in een buurt of wijk is voor een derde deel van de gebouwde omgeving de beste oplossing tegen de minste kosten om Nederland in 2050 aardgasvrij te krijgen.
Juist in Groningen
De locatie, een voormalig baggerdepot, kwam zeven jaar geleden in eerste instantie in beeld bij Novar als mogelijk zonnepanelenpark. Pijlman: “Vanuit nutsbedrijf Warmtestad begrepen we toen dat er ook een uitdaging lag om duurzaam warmte op te wekken. Juist in Groningen wil men, vanwege de aardbevingsgevoeligheid, overstappen op aardgasvrije oplossingen. Toen hebben wij het idee voorgelegd om met zonthermie aan de slag te gaan.” Voor de financiering kwam Novar uit bij Triodos Bank. Hofenk: “Dit project past bij ons, want het was echt pionieren. We zijn inmiddels best ver met betrekking tot elektriciteit duurzaam opwekken, maar voor warmte hebben we nog stappen te zetten."
Dat het met warmte nog niet zo ver is, komt ook omdat het een stuk ingewikkelder is. “Het werkt echt heel anders dan met zonnepanelen”, legt Hofenk uit. “Als je elektriciteit opwekt, kan je die relatief makkelijk verkopen. Je kunt het bij wijze van spreken in Groningen opwekken, in het elektriciteitsnet stoppen en het in Maastricht eraf halen. Warmte kan je niet over grote afstanden vervoeren, want dan koelt het te veel af. Warmte kan je dus alleen opwekken, als er een afnemer in de buurt is, bijvoorbeeld – zoals hier het geval is – in de vorm van een warmtenet.” Voor Triodos was die afnemer belangrijk. “Je wilt er tenslotte zeker van zijn dat de opgewekte warmte ook wordt gebruikt. Het warmtenet voor Groningen lag er al, dus voor dit project kwam alles samen.”
Wat het project uitdagend maakte, is dat alles opnieuw moest worden uitgevonden. “Het was voor het eerst dat er op deze schaal een zonthermiepark werd aangelegd in Nederland”, zegt Pijlman. “Dat betekent dat we voor alles bij het begin moesten beginnen, maar ook dat er bij de gemeente en de provincie nog geen kennis over was. Een vergunningentraject wordt dan vanzelf ingewikkeld. Zo kregen we – terecht natuurlijk – veel technische vragen over de veiligheid van de panelen.” Ook liep Novar tijdens de aanleg tegen praktische zaken aan. “Het terrein is een voormalig baggerdepot en het slib ligt hier op een grote bult. We kwamen nogal wat ongelijke plekken tegen, soms zelfs autobanden en fietsen in het slib.”
Verder in de energietransitie
Een deel van de lening voor het zonnewarmtepark in Dorkwerd komt van Triodos Groenfonds. Triodos Groenfonds is het groenste beleggingsfonds van Nederland en investeert alleen in duurzame ondernemers. Het fonds financiert meer dan 250 lokale projecten die de energietransitie verder helpen, biologische landbouw stimuleren en de gebouwde omgeving verduurzamen.
Hofenk: “In het geval van het zonthermiepark zouden veel andere banken al snel zeggen: dit is één project, het is ingewikkeld en het kost heel veel tijd om ons hierin te verdiepen, dus daar beginnen wij niet aan. Bij Triodos zagen we de potentie wél. Vooral omdat het hier echt om een duurzame oplossing gaat. Daarom zijn we samen verder gaan kijken naar de mogelijkheden om hier een succes van te maken.”
De natuur leeft op
Omwonenden van het terrein waren betrokken bij de plannen, vertelt Pijlman. “Het terrein ligt mooi hoog, waardoor je het nauwelijks ziet vanaf straatniveau. Op verzoek van omwonenden hebben we nog extra groen geplaatst. De omgeving heeft zich verder ingespannen om een deel van het gebied in te richten als natuur. Van de 22 hectare die het terrein telt, gebruiken we 12 hectare voor de panelen en 10 hectare voor groen.”
Sindsdien leeft de natuur hier op, ziet Pijlman. “We hebben kruidenmengsels ingezaaid en omdat er bijna geen mensen op het terrein komen, krijgt de natuur alle ruimte. Het is een hele mooie bijvangst deze duurzame ontwikkeling ook de biodiversiteit versterkt."
Slechts het begin
Er is veel interesse vanuit binnen- en buitenland voor de techniek. Wat Hofenk en Pijlman betreft is dit slechts het begin. “Afgelopen jaar hebben we veel gedaan om de panelen en de techniek te finetunen”, zegt Pijlman. “Er werd al warmte opgewekt, maar we gaan nu echt richting onze maximale capaciteit. Nu we eenmaal weten hoe we dit kunnen realiseren, kijken we natuurlijk ook al rond naar andere geschikte terreinen. Wat ons betreft is dit de toekomst van duurzame warmte.”
Om meer met zonthermie te werken, zijn er ook meer warmtenetten nodig. “Je moet die warmte immers ergens aan kunnen leveren”, zegt Pijlman. “Helaas gaat het met de aanleg van warmtenetten in Nederland nog niet zo vlot. Groningen had in dat opzicht echt een vooruitziende blik en daar plukken ze nu de vruchten van. Hopelijk wordt er een inhaalslag gemaakt, want wij staan klaar om zothermie verder uit te rollen.”
Bedankt voor je reactie!
Bevestig je reactie door op de link in je e-mail te klikken.