“Er was eens een tijd, nog maar een paar jaar geleden, dat banken massaal hun klimaatliefde verklaarden. In Glasgow, op het hoogtepunt van de verliefdheid, schaarden ze zich trots achter de Net-Zero Banking Alliance (NZBA). Klimaatambitie als vlag op de winstboot. Een duurzaam businessmodel: wie wil dat niet! Maar zoals dat gaat met liefdesverklaringen uit opportunisme: als het menens wordt, rennen de eersten alweer de achterdeur uit, omdat langer samen zijn toch niet zo aantrekkelijk is.

Winst voor duurzaamheid

Een trits Europese en een paar Japanse banken stapten de afgelopen maanden op nadat eerst grote Amerikaanse banken de alliantie hadden verlaten. De NZBA legde deze week prompt haar activiteiten stil en overweegt het lidmaatschapsmodel te schrappen. Een tragikomisch einde van een club die hét vehikel had moeten zijn voor vrijwillige klimaattransformatie in de financiële sector. Wat overblijft is het besef dat, zodra duurzaamheid de winstgevendheid raakt, de liefde bekoelt.

En nee, dit is geen ruzie tussen geliefden die er samen toch nog uit willen komen. In 2024 verhoogden banken wereldwijd hun fossiele financiering met $162 miljard. Barclays voorop. Alsof ze hun partner publiekelijk trouw beloven, terwijl ze intussen in bed liggen met diens grootste vijand.

Ecologische én economische schade

Triodos Bank trok zich al eerder terug, niet uit gemakzucht maar juist uit onvrede over het afzwakken van de doelen. Want ook dat is het verhaal van de NZBA: toen het moeilijk werd, verlaagde de coalitie de afgelopen jaren de lat om de grote jongens erbij te houden. Zelfs dat mocht niet baten. Het probleem is even simpel als systemisch: vrijwillige afspraken in een concurrerende markt zijn als dieetbeloftes tijdens een all-you-can-eat-buffet. Zolang de verleiding lonkt en sancties uitblijven, wint de vreetkick het van de goede voornemens. Ofwel, als mooie ambities de winst bedreigen is het snel klaar.

De schade is niet alleen ecologisch, maar ook economisch. Elke euro naar fossiel is een gemiste investering in de energietransitie. Klimaatrampen worden duurder, risico’s onverzekerbaar. En ironisch genoeg zijn het de centrale banken en toezichthouders die inmiddels luid waarschuwen voor deze risico’s, terwijl hun eigen banken zich stilletjes terugtrekken uit klimaatactie.

Tijd voor echt beleid

De teruggetreden banken zelf proberen het nog te maskeren. Ze geven aan dat hun interne klimaatdoelen blijven bestaan. De exit uit de NZBA zou slechts gaan over de vorm, niet de inhoud. Maar laten we eerlijk zijn: deze tragikomedie is het failliet van vrijwillige beloftes. Klimaatbeleid kan niet langer rusten op vrijblijvende intenties en glossy jaarverslagen. Wat nodig is, is wetgeving: scherp, bindend en onontkoombaar. Geen convenanten meer, maar anti-broeikaskapitalisme met tanden. Ja, het is minder gezellig dan CEO’s die zich filmen met windmolens op de achtergrond. Maar het werkt wél.

De les van de NZBA is ontnuchterend: als banken alleen nog iets doen als het moet, dan moeten we ze ook echt iets laten móeten. Kapitaalregels, verplichtingen en boetes. Zó krachtig, dat de verliefde beloftes van weleer veranderen in serieuze toewijding. Want het klimaat vraagt geen romantiek. Het vraagt actie. Desnoods gedwongen.”