Nederlanders houden van wandelen. Zo’n 3,6 miljoen Nederlanders wandelen elke week voor hun plezier en dat aantal groeit. We maken ommetjes om de hond uit te laten, gaan gezellig met collega’s lunchwandelen en trekken er puur voor ons plezier in onze vrije tijd op uit. En dat is logisch: wandelen is gezond, gratis, en je kunt het alleen of samen doen.

“Er zijn in Nederland zóveel plekken waar je de natuur nog echt kunt beleven”, vertelt Ido de Haan, projectleider Natuur en Recreatie bij IVN. “We hebben 21 nationale parken met onderscheidende natuur. En unieke gebieden zoals de Waddenzee, het Haringvliet en de Maashorst. Maar ook dichtbij huis kun je je laten verrassen – als je goed om je heen kijkt en een beetje van de geijkte paden af gaat. Zonder de regels te overtreden natuurlijk.”

De natuur staat onder druk

De Nederlandse natuur mag dan mooi zijn, het gaat er niet goed mee. De biodiversiteit lijdt onder landbouwgif, stikstof en verstening. Onze groeiende wandellust en het toenemende aantal bezoekers in de natuur zetten het landschap helaas verder onder druk. Daarom is het belangrijk dat we tijdens het wandelen de natuur zo min mogelijk verstoren. Dat doe je door rustig te lopen en te praten, geen (harde) muziek te luisteren en de regels te volgen.

Timo Roeke van de Vogelbescherming voegt toe: “We zien natuur steeds vaker als een ‘dagje uit’. Maar alles om ons heen ís natuur.” Beiden benadrukken dat je als wandelaar geen eigenaar bent van de natuur, maar een bezoeker. “Veel mensen leven alsof wij, de mens, de baas zijn. Maar we delen dit land met alle andere dieren en planten,” zegt Timo. Wie zich dat realiseert, wandelt met meer respect. Ido: “Het mooiste is als je de natuur met al je zintuigen beleeft – met je hart, je hoofd en je handen.” Timo: “Vogels kijken? Dat doe je met je oren!”

Met dat in je achterhoofd kun je bij deze negen wandelingen je hart ophalen en je laten verrassen door de schoonheid en diversiteit van de Nederlandse natuur. Met behulp van de IVN Natuurroutes app weet je ook precies hoe je kunt lopen.

1. Wodanseiken en stuifzand bij Wolfheze (Gelderland)

Nederland telt veel indrukwekkende bomen, denk aan bossen met oeroude eiken en beuken tot karakteristieke solitaire bomen met een verhaal. Ze zijn levende monumenten die niet alleen natuur, maar ook geschiedenis dragen. Ze herinneren ons eraan hoe rijk en gelaagd het Nederlandse landschap is.

In de buurt van het Veluwse dorp Wolfheze kun je een wandeling maken die voelt als een reis terug in de tijd. Het gebied ontstond toen enorme massa’s ijs tijdens de ijstijden de bodem omhoogduwden tot stuwwallen. Door de overgang van het Veluwse zand naar de klei van de Rijnuiterwaarden is dit gebied al jaren een aantrekkelijke plek voor dieren, want ze vinden er allemaal hun eigen niche.

Een van de bekendste bezienswaardigheden zijn de eeuwenoude eiken die in de 19^e eeuw van de landschapsschilder Bilders de naam Wodanseiken kregen. Deze grillige, stokoude bomen staan langs de drooggevallen Wolfhezerbeek. Hun verweerde silhouetten, vernoemd naar de Germaanse oppergod Wodan, roepen direct een gevoel van mystiek op.

De wandeling voert je niet alleen langs deze markante eiken, maar ook langs restanten van een oud Romeins weggetje en grafheuvels. Het hele landschap ademt geschiedenis – laag over laag, boom na boom.

Praktische informatie:

• Startpunt van de wandeling: Parkeerplaats Oude Kloosterweg 1, 6874 AA Wolfheze (4,5 km).
• Route: volg de blauwe route die goed is gemarkeerd met blauwe pijlen op grote stenen of houten palen.

2. Wandelen over de boomtoppen in Noord-Brabant

In de Loonse en Drunense Duinen kun je bijzondere bomen tegenkomen. Ido vertelt: “Je kunt er wandelen tussen boomtoppen, zonder dat je van de grond komt. Door eeuwen van stuivend zand zijn delen van dit duingebied omhooggewaaid. Dat geeft een bijna magisch gevoel, alsof je tussen de boomtoppen zweeft, terwijl je eigenlijk gewoon over het stuifzand loopt.”

Praktische informatie:

• Startpunt van de wandeling: Hotel-Restaurant D’n Dries, Duinweg 5151 RK Drunen (12 km) of Natuurpoort van Loon (14 - 17 km). 
• Route: Maak gebruik van het knooppuntennetwerk. Dit is een systeem van genummerde kruispunten waarmee je zelf ter plekke of online een wandelroute kunt samenstellen.

3. Nieuwe natuur in Flevoland

Bij mooie natuur denk je misschien niet direct aan Flevoland, maar Ido vindt het een bijzonder gebied. “Het is dan wel het jongste stukje natuur Nederland, maar het herbergt verrassend veel én diverse natuur. Vooral langs de randen van de polder, zoals in de Oostvaardersplassen, de Lepelaarplassen en het Horsterwold. Deze ‘jonge’ natuur is ontstaan op de voormalige zeebodem en ingericht met de nieuwste ecologische inzichten. Door slim beheer is de natuur hier niet alleen ruig, maar ook toegankelijk voor wandelaars. Je loopt er door natte moerasgebieden, droge bossen en bloemrijke graslanden, allemaal binnen een paar kilometer van elkaar. Als je de tijd hebt, is een meerdaagse trektocht door dit gebied echt een geweldige verrassing.”

Je vindt er bovendien een grote diversiteit aan dieren, zoals heckrunderen, edelherten en zeldzame vogels, zoals de lepelaar en de zeearend.

Praktische informatie:

• Startpunt van de wandeling: Buitencentrum Oostvaardersplassen, Oostvaardersbosplaats 1, Almere (5 - 20 km).
• Route: volg de diverse routes, zoals de zeearend-route (groene bordjes), Dodaarspad (paarse bordjes) via Oostvaardersveld en Hollandse Hout.

4. Vogelsafari in Nationaal Park De Biesbosch (Noord-Brabant/Zuid-Holland)

Een van de weinige zoetwatergetijdengebieden – een gebied waar het water zoet is, maar waar toch getijdenwerking voorkomt – in Europa ligt gewoon in Nederland: de Biesbosch. Je kunt er kanoën door smalle kreken die zijn omsloten door wilgenbossen en rietkragen. De natuur is rijk aan vogelsoorten. Als je in de vroege ochtend op pad gaat, maak je kans op zeldzame ontmoetingen.

Timo vertelt: “Als typisch moerasgebied is de Biesbosch een ideale plek voor vogels. Interessant om je te realiseren is dat vroeger grote delen van Nederland er zo uitzagen. Je krijgt hier dus een indruk van de oorspronkelijke Nederlandse natuur. In totaal zijn er in de Biesbosch 301 vogelsoorten waargenomen. Er leven vis- en zeearenden, en in het juiste seizoen zie je grote groepen trekvogels die hier komen broeden of juist overwinteren. Ook vind je er rietvogels. zoals de kleine karekiet en de roerdomp. Zelfs in de winter is het gebied een paradijs voor vogelliefhebbers, met veel ganzen, eenden en zwanen.”

Ido vult aan: “Naast wandelen is kanoën een prachtige manier om de Biesbosch te verkennen. Er zijn kleine kreekjes waar je alleen met een kano kunt komen, plekken waar de natuur je letterlijk opslokt. Het is ook een van de beste plekken in Nederland om bevers te zien. We organiseren ook trektochten door De Biesbosch. Dan loop je in 4 tot 5 dagen 68 kilometer door het zoetwatergetijdengebied. Dat is heel bijzonder.”

Praktische informatie:

• Startpunt van de wandeling: Biesboschcentrum Dordrecht voor kano en wandelroutes.
• Route:
  • Huiswaardpad voor een korte kano-/wandelroute (5 km)
  • Kort Ambacht (wandel/kano) is ideaal voor het spotten van vogels (4 km)
  • Doolhofroute is een volledige kanoroute van 25 km door wilgenvloedbos.

Je kan uit het Biesboschcentrum een gratis kaart meenemen.

5. De bloemrijke duinen van Meijendel (Zuid-Holland)

Tussen Wassenaar en Scheveningen ligt Meijendel, een van de mooiste duingebieden van Nederland. Dankzij de grote diversiteit aan flora en fauna is het een verrassend natuurparadijs. Je wandelt er door stuivend zand, vochtige duinvalleien en open graslanden die in het voorjaar en de vroege zomer letterlijk opbloeien. Duinviooltjes, parnassia en verschillende soorten orchideeën kleuren de valleien – een waar paradijs voor vlinders en insecten.

Meijendel is ook beroemd om zijn vogelrijkdom. Hier kun je het luide, melodieuze gezang van de nachtegaal horen, diep verscholen in het struikgewas. Wil je deze vogels horen of zelfs zien, dan is het belangrijk om rustig te bewegen of gewoon even stil te staan. Timo: “Vogels zijn intelligente gewoontedieren. Ze observeren hun omgeving nauwkeurig. Als die sterk afwijkt van wat ze gewend zijn, raken ze verstoord. Wanneer dat gebeurt, verschilt per soort.”

Hij vervolgt: “Als je vogels wilt horen of zien, pas je dan aan aan wat zij als ‘normaal’ ervaren. Als je hun gedrag wilt leren herkennen, ga dan vaker naar dezelfde plek. Dan krijg je inzicht in hun ‘rooster’. En belangrijk: probeer oogcontact te vermijden. Onze ogen staan aan de voorkant van ons gezicht. Voor een vogel is dat een signaal dat hij met een roofdier te maken heeft.”

In de duinen leven ook zandhagedissen, die zich uitstekend camoufleren op de zonbeschenen zandvlaktes. Kijk goed waar je loopt en met wat geduld zie je ze wegschieten tussen het helmgras.

Praktische informatie:

• Startpunt van de wandeling: Parkeerplaats Kievietsduin (bij Boerderij Meijendel), Meijendelseweg, Wassenaar.
• Route: 8,5 km via bezoekerscentrum door bos en duin.

6. De Maashorst (Noord-Brabant)

In de Maashorst wandel je over een vlonderpad langs ijzerrijk kwelwater – dit is grondwater dat vanuit diepere lagen omhoog stroomt naar het aardoppervlak, bijvoorbeeld langs breuklijnen in de aardkorst.

Dit bijzondere gebied is ontstaan op de plek waar een eeuwenoude aardbreuk aan de oppervlakte komt. Door de unieke bodemgesteldheid groeien hier zeldzame bloemen die alleen in zulke omstandigheden kunnen overleven. Ook vind je in de Maashorst de wisent, de raaf en de grauwe klauwier.

Ido: “Als je de eigen ‘signatuur’ aan flora van een landschap wilt leren kennen, kun je gebruikmaken van de app ObsIdentify. Met deze app kun je eenvoudig bloemen en planten scannen en herkennen. Zo leer je spelenderwijs het Nederlandse landschap nóg beter kennen. En door foto’s te uploaden, draag je ook bij aan wetenschappelijk onderzoek in Nederland.”

Praktische informatie

• Startpunt van de wandeling: Natuurcentrum De Maashorst, Erenakkerstraat 5, 5388 SZ Nistelrode.
• Route: Gekleurde paaltjesroutes van 2,5 - 8 km via Natuurcentrum.

7. De paarse pracht van het Dwingelderveld (Drenthe)

Als er één plek is waar je het Nederlandse landschap in zijn volle glorie ervaart, dan is het wel in Nationaal Park Dwingelderveld. Dit is het grootste aaneengesloten natte heidegebied van West-Europa. In augustus kleurt het hele landschap paars van de bloeiende heide, een betoverend gezicht.

Tussen de uitgestrekte heidevelden liggen stille vennen, die een thuis bieden aan libellen, amfibieën en zeldzame vlinders zoals het heideblauwtje. Wandelroutes zoals het Bosbergpad en de Radiotelescoopwandeling leiden je langs open vlaktes, stukken moeras en bosranden waar je adders kunt zien zonnen.

De heide wordt mede beheerd door een kudde schapen. Ze houden het gras kort, zodat de heide kan blijven domineren. Met een beetje geluk kruist de kudde zelfs je pad: een bijzonder moment in dit eeuwenoude cultuurlandschap.

Praktische informatie

• Startpunt van de wandeling: Bezoekerscentrum Dwingelderveld, Benderse 22, 7963 RA Ruinen.
• Route: Telescooproute: 4 km (witte markering), start Oude Hoogeveensedijk, of Bos- en heideroute: langere tocht vanaf bezoekerscentrum via bos en hei.

8. De stille Oisterwijkse Vennen en Bossen (Noord-Brabant)

Voor wie wandelen graag combineert met een frisse duik, is het gebied rond de Oisterwijkse Vennen en Bossen een ware oase. Dit Brabantse natuurgebied staat bekend om zijn tientallen vennen die als stille spiegels tussen de bomen liggen. De sfeer is magisch, vooral in de vroege ochtend of tegen het einde van de dag.

In dit gebied leven ook felgroene boomkikkers, goed verborgen tussen het groen. Dankzij het open water en de bloemrijke oevers vind je er bovendien talloze libellen- en vlindersoorten.

De vennen zijn niet geschikt om in te zwemmen, of het mag niet, maar als je van station Oisterwijk naar station Boxtel wandelt, dan kun je bij Recreatieplas de Langspier terecht voor een verfrissende duik.

Praktische informatie:

• Startpunt van de wandeling: Bezoekerscentrum Oisterwijkse Vennen, Groot Speijck, Van Tienhovenlaan 4, 5062 SK Oisterwijk.
• Route: 14‑vennenroute (10 km) via knooppunten, start bij Speijck of vennenwandeling (9 km) vanaf restaurant Speijck.

9. Sterrenkijken op het Kootwijkerzand (Gelderland)

Genieten van het donker is misschien wel een van de meest onderschatte – en lastig te realiseren – vormen van natuurbeleving. Het donker roept rust en verwondering op en zorgt voor een unieke verbinding met de omgeving. Maar waar kun je nog écht duisternis ervaren? Het antwoord ligt dichterbij dan je denkt: in onze eigen natuurgebieden, waar een heldere sterrenhemel je beloont.

Er zijn speciale plekken waar het officieel donker genoeg is voor serieuze sterrenkijkers. Zo ligt op Terschelling het Dark Sky Park De Boschplaat, waar je zonder kunstlichtvervuiling de Melkweg kunt zien.

Ido vertelt: “Ook dichter bij huis, op de hei of in een bosgebied, kun je ervaren hoe indrukwekkend de nacht kan zijn, zeker tijdens een wandeling in de schemering of het donker. Misschien zie je wel een vleermuis of een uil of hoor je het snorrende geluid van de nachtzwaluw. Op heldere avonden zie je zelfs vogels overvliegen die bezig zijn aan hun voor- of najaarstrek en hun weg vinden aan de hand van de sterren.”

Een van die donkere plekken is het Kootwijkerzand: de grootste actieve zandverstuiving van West-Europa. Overdag al indrukwekkend, maar misschien nog wel magischer als de zon ondergaat. Er is geen lichtvervuiling en daarom is dit een van de donkerste plekken van Nederland. Perfect voor sterrenkijkers.

Neem een dekentje mee, zoek een beschutte duinpan en geniet in stilte van het universum.

Praktische informatie:

• Startpunt van de wandeling: Parkeerplaats Uitkijktoren, Houtvester van ’t Hoffweg, Kootwijk.
• Route: Korte oranje route (3 km) via uitkijktoren De Zandloper of Eindeloos zand (11 km), start bij ’t Hilletje.