De onderstaande column verscheen op 29 augustus op RTLnieuws.nl als onderdeel van een reeks opinieartikelen van Hans Stegeman waarin hij zijn visie geeft over economische en politieke vraagstukken.

Wat voor een samenleving willen we? Nadat we meer dan 100 miljard euro hebben uitgegeven om de ergste maatschappelijke en economische effecten van de coronacrisis te bestrijden, dringt het langzaam maar zeker tot eenieder door dat dit een heilloze weg is. Zonder visie, zonder idee van waar we naartoe gaan is dit water naar de zee dragen.

Ik zeg: een grote X er doorheen. Ofwel: een transitie volgens de X-curve. Niet pappen en nathouden, maar keuzes maken!

Heel veel geld voor heel weinig mensen

Een van de nieuwste thema's in de financiële wereld is die van het K-herstel: terwijl financiële waarden, en dan vooral van techbedrijven tot recordhoogte zijn gestegen, zakt de reële economie – die van jou en mij – steeds verder door haar knieën.

Laten we het vooral noemen wat het is: Klote-herstel (met hoofdletter, ja). Een dergelijk herstel houdt in dat de 'haves' alleen maar meer hebben gekregen, dat het door overheden geïnvesteerde geld – onze belastingcenten - in het financiële systeem blijft hangen en dat mede daardoor de status quo wordt gehandhaafd: een systeem waarvan zelfs de VVD vorig jaar nog concludeerde dat het voor de meeste mensen niet werkt.

Laten we het vooral noemen wat het is: Klote-herstel (met hoofdletter, ja)

Er zit een logisch einde aan deze manier van 'herstel'. Op een gegeven moment zien en ervaren mensen dat ze er niets aan hebben. Dat begint bij geen salarisverhoging voor verplegend personeel. En dat eindigt bij een bezuinigingsronde en mensen die merken dat ze wel degelijk de lasten moeten dragen, maar niet de lusten hebben gekend. Die zijn inmiddels namelijk al geconsumeerd door 's werelds rijkste 1 procent.

Hoe wel?

Het herstel van de coronacrisis gaat over transitie. En over transities is in Nederland gelukkig al veel nagedacht en geschreven. Zo heeft een clubje wetenschappers in Rotterdam de X-curve, ofwel de transitiecurve in het leven geroepen. Om het heel kort samen te vatten: geef in een transitie ruimte aan nieuwe, goede initiatieven, transformeer dat wat kansrijk is en bouw af wat kansloos is.

Hans Stegeman

Hans Stegeman (1972) is sinds twee jaar hoofd Research en Investment Strategie bij Triodos Investment Management. Hij werkte eerder bij het Centraal Planbureau en was een aantal jaren hoofdeconoom bij Rabobank. Hans Stegeman studeerde Algemene Economie aan de Universiteit Maastricht, en werkt momenteel aan een proefschrift over de circulaire economie.

Hans Stegeman, hoofd Research en Investment Strategie bij Triodos Bank
Hans Stegeman, hoofd Research en Investment Strategie bij Triodos Bank

Transities zijn langetermijn-trajecten. En het is vaak helemaal niet precies duidelijk hoe je ergens exact uitkomt. Het hoog-over doel – in dit geval een samenleving waar het ook voor toekomstige generaties prettig toeven is – is daarentegen wel duidelijk.

Maar – en dat is het grote verschil met het huidige beleid – het gaat in ieder geval niet uit van behoud van alles wat je nu hebt. Hoe zou zo'n transitiebeleid tijdens en na corona eruit kunnen zien? Laten we het even afpellen:

  1. Nieuwe initiatieven: ik zie er genoeg. Elke dag weer. Mensen die bezig zijn met andere organisatievormen de wereld een stukje beter te maken. Soms helpt daarbij subsidie. Soms is het al genoeg om mensen met behoud van uitkering iets te kunnen laten doen. Soms volstaat ook een netwerk waarin mensen elkaar kunnen ondersteunen. Maar wat in deze tijd duidelijk is: nieuwe 'grass-roots'-initiatieven waren nog nooit zo goedkoop en belangrijk. Goedkoop omdat veel mensen heel graag 'iets' willen doen om perspectief te creëren. Belangrijk omdat nu de cultuursector het zwaar heeft en evenementen niet doorgaan, veel van wat het leven leuk en waardevol maakt opnieuw moet worden uitgevonden. Door creatieve, gemotiveerde mensen.
  2. Transformeren: Transformeren gaat bijvoorbeeld over een samenleving echt ingericht op anders omgaan met werken. Dus prettig thuiswerken waar dat wenselijk is en naar het werk waar nodig, waarbij we de voordelen van de lock-downs, zoals beperkt spitsverkeer en betere combimogelijkheden van werk en privé behouden blijven.Dus ook sectoren die het lastig hebben en overheidssteun krijgen zo aanpassen dat ze toekomstbestendig zijn. Dat geldt net zozeer voor de NS als voor de detailhandel.
  3. Afbouwen: Dit is altijd een lastig te verkopen, maar wel heel duidelijke boodschap. Bedrijven die geen toekomst hebben en nu versneld in de problemen komen, denk aan KLM, moeten niet per se gered worden. De mensen die hierdoor hun baan verliezen, moeten natuurlijk geholpen worden om ander werk te krijgen. Het tegengaan van dit proces leidt op termijn onherroepelijk tot minder economische dynamiek en minder welvaart.
Beleid om ons uit de crisis te helpen kan alleen succesvol zijn als het gebaseerd is op durf om te veranderen

Alle drie genoemde X-aspecten mis ik compleet in de huidige steunpakketten en de discussies daarover. En daarom, zoals gezegd, kan er wat mij betreft een groot kruis door.

Beleid om ons uit de crisis te helpen kan alleen succesvol zijn als het gebaseerd is op durf om te veranderen. Want terug naar vroeger interpreteren als vooruitgang is wel heel erg beperkt denken.

Reset de economie

5 bouwstenen

Als alles verandert, komt boven drijven wat echt belangrijk is. De mensen om je heen. Waar je leeft. Hoe je kunt helpen. Dat zijn de waarden waar onze economie om zou moeten draaien. En die vragen om radicaal andere keuzes. Als dit niet het moment is om die te maken, wanneer dan wel? Laten we eindelijk de economie opnieuw uitvinden. Haar eerlijker, menselijker en groener maken. Een reset. Van ongelijk en grijs naar sociaal en groen. Van winst voor de enkelen naar waarde voor ons allemaal. In onze campagne 'Reset de economie' geven wij vijf bouwstenen voor deze nieuwe economie. En we laten zien hoe Triodos Bank daar een rol bij speelt.

Bekijk de bouwstenen